1. Varikosel nedir, kimlerde görülür ?
Varikosel testis(yumurta) kaynaklı venlerin (toplardamar) genişlemesine, yumak yumak olmasına verilen addır. Varikosel, hiçbir şikayeti olmayan erişkin erkeklerin %15- 22’sinde, infertilite (bebek sahibi olamama) nedeniyle hekime başvuran erkeklerin %30-40’ında saptanır. Nadiren ergenlik çağında da (adölösan) varikosel görülebilir. Genelde solda bazen iki taraflı, nadiren sağda görülmektedir.
2.Varikosel neden infertiliteye yol açmaktadır?
Varikosel erkek infertilitesinin en sık tespit edilen düzeltilebilir sebebidir. Varikosel testisteilerleyici hasar oluşturarak testis gelişiminde gerileme yapar. Varikosel spermlerin sayısını, hareketini ve morfolojisini bozmaktadır. Ayrıca testis hacminde ve Leydig hücre (yumurtada erkeklik hormonu yapar) fonksiyonunda azalmaya yol açmaktadır. Bütün bu faktörler erkeğin üremesini olumsuz yönde etkilemektedirler.
3. Varikoseli olan bir hasta nasıl değerlendirilmelidir?
Varikoselli bir erkeğin standart değerlendirmesi tıbbi ve üreme öyküsünü içeren dikkatli bir tıbbi sorgulama, fizik muayene ve en az 2 semen(meni) analizini içermelidir. İki semen analizi arasındaki süre 7 günden az ve 3 haftadan uzun sürede olmamalıdır. Meni testi boşalmayı takip eden 3–4 günlük bir süreden sonra yapılmalıdır.
4. Varikosel teşhisi nasıl konur, kaça ayrılır ?
Varikoselin tanısı fizik muayene ile konur. Muayeneye ek olarak renkli Doppler ultrasonografi ya da damarda kan akımını ölçen Doppler Steteskopu kullanılabilir. Varikosel dört gruba ayrılır.
- 1. Derece : Valsalva (ıkınma) ile ele gelen
- 2. Derece: İstirahat ve normal solunumla ele gelen ancak gözle görülmeyen
- 3. Derece: İstirahat sırasında görülen ve ele gelen,
- 4. Subklinik varikosel: Fizik muayenede tespit edilememiş, ancak radyolojik yöntemlerle tanı konulmuş varikosel.
5. Varikosel tedavisi gerektiren durumlar nelerdir?
a.İnfertilite:
Çocuk sahibi olmak isteyen bir çiftin erkek partnerinde varikosel saptanırsa tedavi aşağıda belirtilen durumlar göz önünde bulundurularak planlanılmalıdır.
a1. Erkek partnerin bir veya daha fazla anormal semen parametreleri (sperm sayı, motilite veya morfolojide bozulma) sahip olması
a2. Kadın partnerin üreme fonksiyonlarının normal olması veya düzeltilebilecek bir üreme sorununun bulunması
Varikoselin üreme üzerindeki rolü sekonder infertilitesi (önceden bebeği olup sonradan bebek sahibi olamayanlar) olan erkeklerde de öne çıkmaktadır. Bu grup erkeklerde %69-81 oranında varikosel saptanması, varikoselin ilerleyici bir lezyon olduğunu ve zamanla daha önce var olan üreme potansiyelini olumsuz yönde etkileyebileceğini desteklemektedir.
b.Skrotal (yumurta torbası) ağrı veya rahatsızlık
Varikosel nedeniyle oluşan skrotal ağrı ve rahatsızlık olguların %2-10 gibi çok az bir kısmında görülür. Hastayı rahatsız eden ağrı varlığında varikosel tedavisi sıklıkla önerilmektedir. Bu ağrının testis (yumurtanın) dönmesi, testis iltihabı, testis tümörü gibi ağrıya sebep olabilecek diğer nedenlerle ayırıcı tanısının yapılması oldukça önemlidir. Bu olgularda ağrı nedeniyle yapılacak varikoselektomiye karar vermeden önce konservatif yöntemler (skrotal elevasyon, antiinflamatuvar ve analjezik ilaç kullanımı) denenmeli, ancak konservatif tedaviye yanıt vermeyen olgularda ameliyatla düzeltme (varikoselektomi ) düşünülmelidir.
6. Varikosel tedavisi nasıl yapılmaktadır
Varikoselin tedavisi cerrahi(ameliyat)dir. Varikosel tedavisi çeşitli şekillerde yapılmakla beraber, en iyi yöntem açık cerrahidir. Ameliyatta amaç varisleşmiş(genişlemiş) toplardamarları bağlamak, diğer yapıları (arter, lenfatik gibi) korumaktır. Tedavi yöntemine iyi diyebilmek için tekrar varikosel, arter yaralanması, hidrosel (torbada sıvı toplanması) gibi istenmeyen durumların en düşük, seperm değerlerinde iyileşme ve gebelik oranlarının en yüksek olması gereklidir. Bu amaçları en iyi sağlayabilecek yöntem optik büyüteç (microcerrahi) ile yapılan subinguinal ya da inguinal varikoselektomi ameliyatları olarak kabul edilmektedir. Bu yöntemlerle olguların yaklaşık %50’sinde ameliyat sonrası 6. ay ile 1. yılda total motil(hareketli) sperm sayısında %50’den fazla artış ve olguların %36-43’ünde gebelik sağlanabilmektedir.
7. Varikoselektomi ameliyatlarının istenmeyen sonuçları (komplikasyon) nelerdir ?
Uygulanan yöntem ve uygulayan kişiye göre değişkenlik göstermekle birlikte varikosel tedavisinin önemli komplikasyonları hidrosel (%7-9), testis atrofisi (çok nadir ) ve tekrar etmesi (%0-45)dir. Varikosel tedavisi öncesi bu riskler hastaya anlatılmalıdır.
8 . Varikosel sonrası izlem nasıl olmalıdır
Varikosel tedavisi sonrası olgular belli aralıklarla düzenli olarak izlenmelidir. Semen analizleri tedavi sonrasında en az 1 yıl süreyle veya gebelik sağlanıncaya kadar 3 ayda bir tekrarlanmalıdır. Bununla birlikte, varikoselektomi sonrası izlem süresini belirlemede kadının yaşı ve over (yumurta) rezervi de dikkate alınmalıdır. Anatomik olarak varikoseli başarı ile tedavi edilmiş ancak infertilitesi devam eden çiftlerde toplam motil sperm sayısına göre intrauterin inseminasyon (IUI) veya in vitro fertilizasyon (IVF)/intrasitoplazmik sperm injeksiyonu (ICSI) gibi üremeye yardımcı tedavi yöntemleri (ÜYTY) düşünülmelidir.
9. Adölosan varikosel nedir? Nasıl tedavi edilmelidir?
Erişkin erkeklerde üreme üzerine olumsuz etkilere neden olabilen varikosel, adölasan (ergenlik) yaş grubunda da rastlanan bir hastalıktır. Adelosanlarda varikosel tedavisinin amacı fertiliteyi (üremeyi) korumaktır. Skrotal ağrı ve/veya her iki testis hacmi arasında % 10’dan fazla büyüklük farkı olması ameliyat için gerekçedir. Ayrıca 16 yaş üstü hastalarda semen analizleri yapılarak sorun saptanması durumunda ameliyata düzeltim planlanmalıdır. İdeal varikoselektomi yöntemi erişkin olgularda olduğu gibi testis fonksiyonunu korumalı, varikoseli tedavi etmeli ve komplikasyonları en az düzeyde tutmalıdır. Microcerrahi subinguinal/ inguinal varikoselektomi bu amaçlara en fazla yakın olan yöntemlerdir.